Bài toán nợ đọng – thiếu vốn

Nợ đọng không phải là câu chuyện mới đối với lĩnh vực xây dựng. Hai năm trở lại đây, trong bối cảnh thị trường bất động sản nguội lạnh, dòng tiền của chủ đầu tư gặp khó, vấn đề này trở nên gay gắt hơn bao giờ hết. Với đặc thù ngành xây dựng là làm trước rồi mới được thanh toán, chỉ được tạm ứng ban đầu một phần, còn lại là vay ngân hàng, rủi ro nợ xấu từ khách hàng với các doanh nghiệp xây dựng hiện hữu khi việc thanh toán cho nhà thầu không đảm bảo tiến độ, thậm chí không thanh toán đang diễn ra. Trong khi đó, đặc điểm của các doanh nghiệp xây dựng là đến 90% là các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Một hợp đồng bị nợ đọng sẽ ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe tài chính của doanh nghiệp.

Trên thực tế, hầu hết nhà thầu đã từng hoặc đang tồn tại các khoản nợ khó đòi, phải trích dự phòng nợ xấu và áp lực từ nợ đọng có thể khiến doanh nghiệp xây dựng kiệt sức, mất khả năng phục hồi. Theo phản hồi của các doanh nghiệp ngành xây dựng trong báo cáo khảo sát mới đây của Vietnam Report, tình trạng nợ đọng chủ yếu đến từ việc hợp đồng xây dựng đang thiếu chặt chẽ, thiếu cơ sở cho việc thanh quyết toán và giải quyết tranh chấp hợp đồng thi công. Do đó, hoàn thiện chế tài xử lý chủ đầu tư chậm thanh toán nợ đọng là kiến nghị hàng đầu của doanh nghiệp xây dựng đối với Chính phủ với 72,2% số doanh nghiệp lựa chọn. Doanh nghiệp xây dựng mong muốn có cơ chế bảo lãnh thanh toán của chủ đầu tư để cân bằng lợi ích, quyền lợi giữa hai bên.

Bên cạnh đó, vốn là đầu vào quan trọng cho sản xuất, kinh doanh nên khi cơ hội tiếp cận vốn đối với doanh nghiệp chưa tích cực, thì khả năng phục hồi và phát triển sẽ bị hạn chế. Đây là vấn đề rất lớn của nền kinh tế và từng doanh nghiệp, khi niềm tin từ thị trường trái phiếu, chứng khoán dù đã phục hồi, nhưng chưa đáp ứng được nhu cầu của doanh nghiệp. Áp lực dòng tiền kinh doanh lớn và tình trạng nợ đọng càng làm trầm trọng thêm vấn đề thiếu vốn. Kết quả khảo sát của Vietnam Report cho thấy, có tới 55,6% số doanh nghiệp xây dựng chia sẻ gặp khó khăn về vốn lưu động. Tín dụng ngân hàng được nới rộng, mặt bằng lãi suất giảm nhưng các doanh nghiệp xây dựng, đặc biệt là các doanh nghiệp xây dựng vừa và nhỏ vẫn khó khăn trong việc vay vốn khi các điều kiện về khả năng tài chính của chính doanh nghiệp không đủ đáp ứng yêu cầu của phía ngân hàng.

Bài toán thiếu nguồn việc

Sức cầu yếu và tiến trình cấp phép, phê duyệt dự án còn chậm đã làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu nguồn việc của các doanh nghiệp xây dựng. Chẳng hạn, trong mảng nhà ở thương mại, so sánh từ năm 2020 trở lại đây, số dự án nhà ở thương mại được cấp giấy phép xây dựng sụt giảm mạnh với chỉ 67 dự án trong năm 2023 (trong khi con số này trong các năm 2020, 2021, 2022 lần lượt tương ứng là 743, 239 và 136 dự án). Xét trong quý gần nhất – quý IV/2023, theo kết quả khảo sát của Tổng cục Thống kê, chỉ có 18,9% doanh nghiệp xây dựng hoạt động từ 90% đến 100% năng lực và 2,7% doanh nghiệp hoạt động trên 100% năng lực thực tế. Do đó, không ít doanh nghiệp xây dựng bày tỏ lo ngại về tình trạng thiếu nguồn việc có thể tiếp tục diễn ra trong năm nay.